Gần 3 năm nay, COVID đã làm đảo lộn cuộc sống của tất cả chúng ta. Biến chủng mới xuất hiện cũng làm gia tăng tốc độ lây lan của virus trong cộng đồng. Hiện nay, đa số người Việt nam đã được chích ngừa COVID, nhờ đó tỉ lệ bệnh nặng do COVID cũng đã giảm thiểu hơn, chỉ còn những trẻ em < 12 tuổi là đối tượng chưa được chích ngừa trong gia đình. Trải qua thời gian dài sống với dịch, mọi người đã dần biết hơn về các biện pháp phòng chống nhiễm virus cũng như các hỗ trợ để giảm độ nặng và khả năng lây lan của bệnh. Lúc này, mọi người đều hiểu hơn vai trò của hệ miễn dịch đối với sức khỏe chúng ta nói chung, và trong phòng ngừa và giảm thiểu tác hại của COVID 19 nói riêng. Một cái Tết mà chúng ta phải thích ứng trong hoàn cảnh mới, vẫn phòng ngừa tránh lây nhiễm nhưng cũng phải sống chung với COVID 19. Về mặt dinh dưỡng, chúng ta cần lưu ý gì để gia đình, nhất là con em chúng ta sẽ đón một cái Tết an lành trong mùa dịch bệnh này?

            Chúng ta cũng đã biết, những người khỏe mạnh, có sức đề kháng tốt sẽ ít bị lây nhiễm hơn và nếu có nhiễm virus thì biểu hiện bệnh cũng nhẹ hơn, nhanh hồi phục hơn những người có sức khỏe yếu, sức đề kháng kém, có bệnh nền. Việc lựa chọn thực phẩm có các chất dinh dưỡng phù hợp, tỷ lệ cân đối giúp cho cơ thể khỏe mạnh, tạo nhiều yếu tố miễn dịch để nâng cao sức chống đỡ của cơ thể con người với virus gây bệnh có vai trò quan trọng trong dự phòng và chống chọi với COVID-19. Dinh dưỡng trong phòng chống COVID-19 chính là dinh dưỡng hợp lý theo nguyên tắc dinh dưỡng cho từng đối tượng theo lứa tuổi, theo bệnh nền nếu có. Chế độ dinh dưỡng hợp lý là quan trọng nhất, ăn đa dạng thực phẩm giúp cơ thể khỏe mạnh, tăng cường miễn dịch chứ không có một loại thực phẩm riêng biệt nào có tác dụng phòng ngừa COVID-19. Tuy nhiên, một số loại chất dinh dưỡng sẽ có vai trò hỗ trợ hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn. Các thực phẩm giàu chất đạm, chất béo omega 3, vitamin A, vitamin C, vitamin E, vitamin D, selen, sắt, kẽm là những dưỡng chất giúp cải thiện và nâng cao hệ miễn dịch. Chúng ta sẽ ưu tiên những thực phẩm thuộc nhóm này trong mùa dịch bệnh.

             Các thực phẩm ngày Tết thường không thiếu chất đạm, là thành phần cấu tạo nên các tế bào và các mô của cơ thể, và có liên quan đến đến hoạt động của hệ thống miễn dịch, tham gia các phản ứng miễn dịch của cơ thể. Các bữa ăn trong ngày (sáng, trưa, tối) đều cần cung cấp đủ lượng protein cho cơ thể, đùng dồn nhiều quá vào 1 bữa. Cần ăn phối hợp cả thực phẩm giàu protein động vật (như các loại cá, thịt gà, thịt bò, trứng, sữa...) và protein thực vật (từ các loại đậu, đỗ…). Chúng ta chọn đa dạng cho các bữa, ưu tiên đạm từ cá, hải sản, trứng vì dễ tiêu hóa và giàu đạm quý. Cũng nên tránh quá tải đạm vì sẽ  làm hệ tiêu hóa mệt mỏi, gây ra khó tiêu. Cách chế biến cũng rất quan trọng giúp cho đạm dễ dàng được tiêu hóa và hấp thu. Nấu chín, nấu nhừ, phối hợp nấu hay ăn kèm với các thực phẩm có chứa men hoặc môi trường acid sẽ giúp đạm dễ được phân cắt (như thơm, đu đủ, cà chua, cải chua, dưa món...). Do đó, trong bữa ăn ngày Tết thường kèm với các món gỏi trộn, dưa hành, dưa kiệu ... để hệ tiêu hóa dễ chịu hơn. Trẻ em có thể được ăn các món  nước như bún, lẩu, mì, miến... để đổi vị và dễ tiêu hóa. Các thức ăn giàu đạm thường cũng giàu sắt và kẽm. Sắt và kẽm có thể giúp duy trì hoạt động bình thường của hệ thống miễn dịch. Các loại động vật có vỏ và hải sản như: hàu, cua, thịt nạc... là nguồn cung cấp kẽm vô cùng phong phú. Sắt và kẽm cũng hấp thu thuận lợi với môi trường acid hay giàu vitamin C.

            Chất béo omega 3 giúp điều hòa phản ứng viêm của cơ thể, có nhiều trong cá béo và các loại hạt phổ biến ngày Tết như hạt điều, hạnh nhân, óc chó, hạt dẻ, hướng dương, đậu phộng. Chúng ta có thể ăn xen các hạt này như thức ăn vặt hay chế biến các món với các hạt giàu béo sẽ tốt cho hệ miễn dịch và có nhiều món ăn thú vị. Đây cũng là những thực phẩm giàu đạm quý, selen, và magne. Selen là một chất chống oxy hóa mạnh. Đủ lượng selen sẽ giúp tăng cường khả năng chống nhiễm trùng cho cơ thể, giảm độc lực và ức chế virus tăng sinh.. Nguồn cung cấp selen là các loại thực phẩm như gạo nâu, lúa mạch, cá, tôm, rong biển, hạt giàu béo… Magne giúp tinh thần khỏe mạnh, giảm stress cũng là yếu tố giúp tăng cường sức khỏe miễn dịch.

            Vitamin A đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự toàn vẹn của niêm mạc đường hô hấp và đường tiêu hóa. Việc sản xuất các kháng thể trên bề mặt niêm mạc có tác dụng lớn trong việc chống lại sự tấn công của virus gây bệnh. Thực phẩm giàu vitamin A gồm gan động vật, lòng đỏ trứng. Các loại rau và trái cây cũng chứa nhiều  tiền chất vitamin A là beta-caroten: như: bông cải xanh, rau bina, cà rốt, khoai lang, bí ngô, cam, xoài… Do đó, chúng ta đừng quên các trái cây và rau  trong bữa ăn ngày Tết. Đây cũng là nhóm thực phẩm giàu vitamin C- một loại vitamin thiết yếu cho hệ thống miễn dịch của cơ thể, giúp ức chế sự tổng hợp của virus mới, chống lại sự xâm nhập của virus. Nguồn thực phẩm giàu vitamin C đến từ trái cây và rau tươi như: cam, quýt, bưởi, nho, cà chua, súp lơ, củ cải, ớt chuông… Ngoài ra, nhóm thực phẩm này cũng thường chứa flavonoid cũng đóng vai trò quan trọng giúp tăng khả năng chống oxy hóa và tăng cường miễn dịch của cơ thể. Các thực phẩm giàu flavonoid như: các loại rau gia vị, súp lơ xanh, cải xanh, táo, trà xanh…

            Vitamin E có thể thúc đẩy sự phát triển của các cơ quan miễn dịch, miễn dịch sự phân hóa của các tế bào. Thực phẩm giàu vitamin E gồm các loại hạt như hạt hướng dương, hạt bí, hạt điều, hạnh nhân..., các sản phẩm từ đậu  nành và lúa mì, các loại rau mầm, giá... là những thực ăn cũng dễ tìm và phối hợp trong món ăn ngày Tết.

            Vitamin D có liên quan đến các chức năng khác nhau của hệ thống miễn dịch, tiêu hóa, tuần hoàn và thần kinh. Để có đủ vitamin D, da cần tiếp xúc với ánh nắng mặt trời 15-30 phút mỗi ngày. Có thể tăng  cường các thực phẩm giàu vitamin D như gan cá, lòng đỏ trứng, cá và các thực phẩm được bổ sung vitamin D (các loại sữa, ngũ cốc)...

            Cơ thể cũng cần cung cấp đủ nước. Cần hạn chế đường và tránh ăn quá mặn, nhiều chất bảo quản , nhiều chất béo no, bia, rượu, sẽ gây bất lợi cho hoạt động miễn dịch. Tinh bột nên cung cấp dưới dạng phức, tức là gạo, lúa mì, ngũ cốc, khoai củ nguyên thay vì đường và nước ngọt, bánh kẹo ngọt.

            Miếng bánh chưng, khoanh bánh tét với nhân thịt/đậu, hầm nhừ, ăn với thịt kho, tôm khô củ kiệu, dưa cải hay dưa món/dưa giá ngày Tết chính là sự kết hợp đầy nghệ thuật của ẩm thực Việt nam, cân  đối, đủ chất, đa dạng, ngon miệng, hỗ trợ tiêu hóa và mang nét đặc trưng ngày Tết. Món gỏi trộn, hay chả giò ăn cùng rau sống, món cuốn rau, thịt và tôm cũng là những món ăn phối hợp rất hợp lí. Tất nhiên là chỉ khi chúng ta không ăn quá nhiều mỗi bữa.

            Như vậy, để tăng cường miễn dịch, đối phó với dịch bệnh, chế độ ăn ngày Tết cũng cần đa dạng, đầy đủ, cân đối, dễ tiêu hóa, dễ hấp thu, phù hợp tuổi và ưu tiên các dưỡng chất có lợi cho miễn dịch. Cách chọn, phối hợp và chế biến thực phẩm để đảm bảo an toàn thực phẩm, đủ dưỡng chất, ngon, lành mạnh ... là rất quan trọng, nhưng không ngoài tầm tay của gia đình chúng ta.

            Thân chúc các bạn và gia đình đón xuân thật vui, một năm mới an lành, thịnh vượng!

TS.BSCK2 NGUYỄN THỊ THU HẬU - Trưởng Khoa Dinh Dưỡng bệnh viện Nhi Đồng 2